Onkruid verwijderen en voorkomen

Onkruid is de grootste vijand van menig moestuinier. En hoewel er natuurlijk geen echt ‘onkruid’ bestaat (al zijn de meningen daar nog steeds over verdeeld), zijn er wel planten die jouw moestuinplannen behoorlijk in de war kunnen schoppen en oogsten teniet kunnen doen. Zeker als je niet op tijd in grijpt. In de lente lijkt het allemaal nog zo overzichtelijk. Je spit de grond een beetje om, of je schoffelt het onkruid allemaal mooi weg. Maar zodra de temperaturen stijgen en het ook nog af en toe regent groeit het onkruid nou eenmaal harder dan de gekozen gewassen. En omdat de planten in het voorjaar nog klein zijn, heeft het onkruid alle ruimte om de tuin over te nemen.

Handmatig onkruid verwijderen

Voor mij is het vanzelfsprekend dat ik geen pesticiden gebruik in de moestuin. Ik wil dit soort producten namelijk gewoon niet in de buurt van mijn eten en mijn tuin hebben. Want op elke mogelijke manier waarop deze producten in het milieu terecht komen, richten ze op een bepaald niveau schade aan aan de biodiversiteit en de bijenpopulatie. En over de gezondheidsrisico’s wordt vaak een beetje vaag gedaan, maar die zijn er wel degelijk, zeker als je gaat kijken naar de adviezen bij het gebruik van deze middelen. Dus als het om onkruid gaat, dan is het handmatig verwijderen iets wat tot de standaard taken in de moestuin hoort. Denk hierbij aan de bekende schoffel, waarmee je staand snel een hele rij groenten vrij kan maken van onkruid. Preventief alle bedden in de moestuin 1x per week schoffelen is een beproefde methode tegen onkruid. Maar de ervaring leert mij dat er zeker in de loop van het seizoen zoveel andere taken zijn die ook moeten gebeuren, dat het nog wel eens wordt overgeslagen. Zelf gebruik ik in dat geval dan ook graag een schrepel of hakje waarmee ik langs de planten schoffel of schraap en de grond een beetje los maak. Daarna ga ik de rijen langs om met de hand (op handen en knieën) de grotere onkruidplanten te verwijderen. Die grotere planten hebben namelijk de vervelende gewoonte om doodleuk weer vast te groeien nadat ze omver zijn gehaald. Zeker bij koel, regenachtig weer is die kans heel groot. Ze zeggen niet voor niets, onkruid vergaat niet.

Onkruid wegbranden

Met een onkruidbrander verwijder je eenvoudig onkruid. Door de hitte op de bladeren en stengels zullen de meeste planten afsterven, zeker als ze nog in het kiemstadium zijn. Onkruid wat dikke lange wortels heeft kan wel weer terug komen, zeker als ze niet lang genoeg verhit worden. Het nadeel van deze methode is dat het best veel brandstof of elektriciteit kost en dat er ook altijd brandgevaar is, zeker in de zomer. Ook kunnen door de hitte de gewassen die je juist wil behouden beschadigen. Ik zou deze methode dan ook vooral aanraden voor het onkruidvrij maken van oppervlaktes die niet brandbaar zijn, zoals terrassen en paden.

Afdekken van de grond

Een van de beste manieren om onkruidgroei te voorkomen, is door de grond goed af te dekken. Op deze manier komt er geen licht bij de onkruidzaden die in de grond zitten en kunnen ze ook niet uitkomen. Of ze kiemen wel, maar sterven daarna meteen af door gebrek aan licht. Hermetisch afdekken is ook een beproefde methode bij hardnekkige onkruiden zoals zevenblad en kweekgras, die anders altijd weer terug komen uit kleine stukjes wortel die in de grond achterblijven. Bij deze onkruiden is het wel van belang om de grond minimaal 1 heel seizoen af te dekken, zodat je zeker weet dat de planten het niet overleefd hebben. Controleer ook regelmatig of de afdekking nog helemaal mooi aansluit. Een stuk worteldoek dat wegwaait, of kieren heeft, kan alle moeite te niet doen. Vanuit een klein stukje dat overblijft groeit immers jouw moestuin zo weer vol met deze vervelende planten. Voor het afdekken van de grond zijn er verschillende materialen die je kan gebruiken:

Worteldoek

Efficiënt tegen hardnekkig onkruid en zelfs geschikt om plantgaten in te maken voor bijvoorbeeld aardbeien of bessenstruiken. Het doek laat water door en het warmt door zijn zwarte kleur ook de grond een klein beetje op. Nadeel is dat het doek van plastic is gemaakt en dus niet de meest milieuvriendelijke optie is.

Karton

Grote stukken onbedrukt karton kunnen ook worden gebruikt voor het afdekken van de grond. Zorg er dan wel echt voor dat er geen inkt is gebruikt, want hierin kunnen schadelijke stoffen zitten die dan in de grond terecht kunnen komen. Je kan karton ook combineren met een laag mulch van bladaarde of compost, bovenop het karton. Het karton vergaat dan langzaam en je kan (zonder te spitten!) gewoon in de grond gaan planten door plantgaatjes te maken in het (natte) karton.

Mulch

Het aanbrengen van een laag mulch is niets anders dan het aanbrengen van organisch materiaal bovenop de grond. Dit kan bladaarde zijn, compost, stro, boomschors, cacaodoppen etc. Als je kiest voor bladaarde of compost, dan heeft de mulchlaag ook een voedende werking op de bodem, er wordt humus gevormd en de bodem wordt beschermd tegen uitdrogen. Vooral de grovere soorten mulch kunnen echter ook slakken en ander ongedierte een schuilplaats bieden en dat is dan weer minder fijn, zeker bij gevoelige gewassen die je (daarna) nog wil telen, zoals sla, spinazie en andere bladgroenten. Een dikke laag mulch verwijder je het beste zodra de zon weer aan kracht toeneemt en de nachten minder koud worden, zodat de grond zo snel mogelijk kan opwarmen. Koolstofrijke mulch zoals stro en houtsnippers werk je het beste niet door de grond heen, je verliest dan teveel beschikbare stikstof waardoor je planten minder voeding ter beschikking hebben. Je kan dit eventueel wel in combinatie met stikstofrijke producten in fases toevoegen aan de composthoop.

Vals zaaibed

Een vals zaaibed is eigenlijk niets anders dan de grond helemaal klaar maken om te zaaien, maar dan nog even wachten met het daadwerkelijk zaaien van het gewas. Nadat de grond is losgemaakt en aangeharkt laat je het zaaibed ongeveer 1 of 2 weken leeg. In deze periode komen er waarschijnlijk allemaal kleine onkruidplantjes boven. Deze schoffel je vervolgens voor het zaaien allemaal weg. Verstoor de grond hierbij zo min mogelijk en schoffel enkel oppervlakkig, anders komen er weer nieuwe onkruidzaden boven. Dit doe je op een droge, warme dag. Laat het weg geschoffelde onkruid nog 1 of 2 dagen verwelken in de zon.  Je kan nu jouw zaden zaaien of kleine plantjes uitplanten. Deze methode werkt vooral in een goed onderhouden tuin waar de onkruiddruk niet extreem hoog is. Begin je dit jaar op een (eerder verwaarloosd) stuk moestuin? Dan heeft deze methode waarschijnlijk niet zo heel veel zin.

Groenbemester

Heb je een stuk moestuin dat dit jaar niet gebruikt wordt, of dat je vanwege de vruchtwisseling even braak wil laten liggen? Dan is het absoluut noodzakelijk om er wel voor te zorgen dat het onkruid zich niet volop kan voortplanten. Een jaar van een paar vervelende planten die in zaad schieten, kan een jarenlange plaag in jouw tuin veroorzaken. Als je de grond niet wil afdekken met plastic of karton, of als je ook meteen de bodem wil verbeteren, dan is een groenbemester een goede keuze. Het idee van de groenbemester is dat hij snel een dicht gewas vormt, waardoor onkruid veel minder kans krijgt om te kiemen. Ook houden de wortels de voedingsstoffen vast en door de planten af te maaien en onder te werken voeg je de voedingsstoffen die ze hebben opgenomen en de stikstof die ze hebben aangemaakt weer toe aan de bodem. Omdat sommige groenbemesters familie zijn van ziektegevoelige gewassen zoals de kolen, is het wel belangrijk om binnen jouw vruchtwisseling de juiste groenbemester te kiezen. Zo zijn er ook groenbemesters zoals phacelia of boekweit die geen familie zijn van veel voorkomende moestuingewassen en die je dus altijd kan inzetten. En bijkomend voordeel: zo’n bloeiende ‘weide’ met groenbemester is ook nog eens heel goed voor de bijen in de tuin!